به گزارش رودآور به راه دانا؛ بنزین و یارانه تخصیص یافته به آن موضوعی است که این روزها به یکی از دغدغه های اصلی کشور تبدیل شده است. در شرایطی که بنزین در کشورهای همسایه تا رقم 20 هزار تومان به ازای هر لیتر به فروش می رسد، هر لیتر بنزین در ایران تقریباً قیمتی کمتر از هر لیتر آب معدنی دارد.

یارانه ای که به بنزین تعلق می گیرد هزینه ای از بیت المال است که تنها صرف کسانی می شود که از رفاه نسبی بیشتری نسبت به سایر مردم برخوردارند و تنها کسانی می توانند از این یارانه استفاده کنند که خودرو دارند و طبیعتاً کسانی که تعداد خودروی بیشتری دارند یعنی رفاه بیشتری دارند، از یارانه بنزین بیشتر استفاده می کنند.

بر اساس گزارش سالانه آژانس بین‌المللی انرژی، ایران در سال ۲۰۱۸ حدود 69 میلیارد دلار یارانه پنهان انرژی پرداخته است. سازمان برنامه و بودجه نیز میزان یارانه پنهان انرژی سال ۱۳۹۸ را با نرخ ارز هشت هزار تومانی، 600 هزار میلیارد تومان برآورد کرد.

این مقدار معادل دو برابر درآمد صادرات انرژی ایران است که عمده این یارانه در حوزه سوخت پرداخت شده است اما این مبالغ هنگفت کجا و چگونه صرف می­شود که در نگاه اول نمودی در جامعه ندارد؟

یارانه پنهانی که سطح رفاه تعداد محدودی را بالاتر برده است

در ساده­ ترین تعریف، یارانه پنهان مابه ­التفاوت ارزش صادراتی حامل انرژی با قیمت عرضه آن در بازار داخلی است؛ برای مثال اگر فرض شود قیمت هر لیتر بنزین در بازار بین المللی حدود 1 دلار باشد، به ازای دلار ده هزار تومانی می بایست حدود ده هزار تومان برای مصرف داخلی عرضه می‌­شد.

دولت­ها از این بخش از درآمد خود بنا به دلایل مختلفی از جمله افزایش سطح رفاه شهروندان صرف نظر می­‌کنند. یارانه پنهان عمدتا توسط کشورهایی با ذخایر طبیعی انرژی پرداخت می­‌شود. برای مثال با اینکه درآمد سرانه ایران چندان بالا نیست و هم‌رده کشورهای فقیر است، اما به علت پرداخت یارانه پنهان سطح رفاه چندان پایین نیست.

افزایش سطح رفاه مردم به قیمت ورشکستگی اقتصادی

روند یارانه دادن تا زمانی ادامه پیدا می­‌کند که دولت بتواند از پس هزینه­‌های آن برآید. بنابراین در صورت وقوع هر مشکل مالی برای کشور مانند کاهش درآمدهای خام‌فروشی، بحران اقتصادی ابعاد اجتماعی جدی پیدا می­کند.

نکته مهم­تر اینکه با یارانه سنگین بنزین که بالغ بر 124 هزار میلیارد تومان در سال است، می‌توان هر ‌سال حدود ٦٦ هزار کارخانه راه‌اندازی کرد یا ٢١٩ هواپیمای ایرباس صفر کیلومتر یا ٥١٥ هواپیمای نوی ATR خرید. با یارانه بنزین می‌توان سالانه حدود ٢٠٠ هزار مدرسه در ایران ساخت. با یارانه بنزین می‌توان در عرض یک سال از نظر تکمیل خط آهن به برنامه‌های توسعه‌ای در افق ١٤٠٤ رسید!

کشورهایی که یارانه بنزین حداقلی دارند

در گذشته نه چندان دور کشورهای زیادی مانند عربستان سعودی، امارات، اندونزی و... شروع به کاهش پرداخت یارانه پنهان انرژی کرده‌اند. در این میان تجربه اندونزی بسیار موفقیت‌آمیز است.

اندونزی به عنوان یک صادرکننده نفت، سال­ها به سوخت یارانه تخصیص می‌­داد. با روند افزایشی مصرف و تبدیل شدن این کشور به یک واردکننده از سال 2004، وضعیت برای پرداخت یارانه سخت‌­تر شد. با به قدرت رسیدن دولت جدید در سال 2015 روند اصلاحات آغاز و بنزین به قیمت جهانی عرضه شد.

اصلاح قیمت سوخت در اندونزی سبب کاهش 15.6 میلیارد دلاری در هزینه­‌های دولت این کشور شد. این مقدار بیش از 10% کل مخارج دولت در آن سال بوده است؛ البته دولت اندونزی این درآمد حاصله را صرف امور زیربنایی توسعه اقتصادی کرد.

این در حالی بود که تمام این سرمایه گذاری در بخش بلند مدت انجام نشد و برنامه های حمایتی مستقیم از اقشار ضعیف هم در دستور کار قرار گرفت. این برنامه توسعه همچنان با قوت در اندونزی ادامه دارد و امروز شاهد بهره گیری مستقیم اقشار کم برخوردار جامعه از رفاه هستند.

آنچه که مسلم است دولت می‌بایست با اتخاذ اقداماتی در سطوح زمانی مختلف از پرداختی یارانه پنهان انرژی بکاهد. این سرمایه باید صرف افزایش سطح درآمد خانوار شده و در بخش­های زیربنایی اقتصاد از جمله گسترش حمل و نقل همگانی، عرضه سوخت جایگزین و... صرف شود.

در سال های گذشته پیشرفت های عمرانی کشور چندان مطلوب نبوده و اولین قربانی در بودجه های دولت ها بودجه عمرانی بوده که لازمه تأمین اعتبار طرح های عمرانی گسترده در کشور، واقعی‌کردن بهای بنزین برای پرمصرف‌ها خواهد بود.

کسانی که از رفاه نسبی برخوردار هستند نیازی به استفاده از یارانه بنزین ندارند به طوری که با ارقام بالاتر برای بنزین هم می توانند زندگی خود را بگذرانند و به مشکلات معیشتی برخورد نکنند.

انتهای پیام/