به گزارش خبرنگار رودآور، شهرستان تویسرکان بیش از پنج هزار باغ گردو دارد و با وجود خشکسالی و سرمازدگی دو سال اخیر درختان سر به فلک کشیده گردو امسال پربار هستند و امید است که کشاورزان در اواخر شهریور و اوایل مهر برداشت محصول خوبی داشته باشند.

خواص مغزها و خشکبار به ویژه گردو بر کسی پوشیده نیست از این رو در این یادداشت به خواص غذایی، دارویی و گیاه شناسی گردو پرداخته ایم.

ارزش غذایی گردو

در باب خواص خوراکی گردو باید گفت، بخش خوراکی گردو، مغز آن است که حدود نیمی از وزن میوه را تشکیل می دهد. یک صد گرم مغز گردو 651 کالری ارزش غذایی دارد. یک کیلو مغز گردو از نظر انرژی معادل 3/2 کیلو نان، 7/3 کیلو گوشت و سه کیلو سیب زمینی است.

مقدار فسفر مغز گردو با ماهی، برنج و تخم مرغ برابری می کند، ترکیبات یک صد گرم مغز گردو شامل: آب 5/3 گرم، پروتئین 8/14 گرم، چربی 64، قند 8/15، خاکستر 9/1 گرم، کلسیم 99 میلی گرم، فسفر 380، سدیم 2، پتاسیم 450، منیزیم 131 میلی گرم است.

مغز گردو غنی از اسیدهای آمینه مانند لوسئین، آرژنین، مواد پکتینی، مواد معدنی، فسفر، پتاسیم، منیزیم، گوگرد، مس و آهن، استرول هاي E و A کربوهیدرات ها، ویتامین های گیاهی A، C، ریبوفلاوین و مواد فنولیک و فلاوونوئیدها است، همچنین روغن گردو تقریبا هفت درصد اسید چرب اشباع، 20 درصد اسید چرب غیراشباع حاوي یک پیوند مضاعف و 43 درصد اسیدهاي چرب غیر اشباع حاوي چند پیوند مضـاعف دارند.

اسیدهاي چرب اصلی موجود در روغن شامل: اولئیک، لینولئیک و لینولنیک اسید می باشند. نسبت این اسیدهاي چرب براي ارزش تغذیه اي و اقتصادي آن ها مهم است و براي نمونه لینولئیک و لینولنیک پایین تر در روغن سبب دوام بیشتر آن می شوند.

خواص دارویی گردو

و اما درباره خواص دارویی گردو گفته اند، برگ گردو در طب سنتی براي مصارف دارویی از خرداد تا تیر ماه جمع آوري و براي درمان نارسایی قلبی، بواسیر، کرم روده و اسهال استفاده می شود. براي معالجه قند خون یک تا سه گرم و براي تصفیه کردن خون 15 تا20 گرم دم کرده برگ گردو مناسب است، همچنین روغن مغز گردو اثرات مفیدی روی پوست دارد و به خاطر خواص نگهداري رطوبت و مهارکنندگی رادیکال هاي آزاد به میزان گسترده اي در صنایع آرایشی استفاده می شود، علاوه بر موارد فوق ترکیبات فنولی موجود در بخش هاي مختلف گردو براي سلامتی بشر اهمیت دارند.

تانن مجموعه ای از ترکیبات فنولی است که در تمام اندام های گـردو به خصوص در پوست سبز میوه و غشـای مغز گـردو وجود دارد. مقدار ترکیبات فنلی در غشای مغز، بین (93 -97 ) درصد بالاتر از کل مغز است، این ترکیبات موجود در گردو داراي خواص آنتی اکسیدانی است، از این آنتی اکسیدانت ها، توکوفرول، اسید اسکوربیک و پلی فنول ها اهمیت زیادي دارند.

همچنین ماده ژوگلون یک ترکیب فنولی است که در پوست سبز میوه ها و برگ های گردو وجود دارد و مشابه رنگ حنای هندی تیره است. این ترکیب فنلی در رنگ آمیزی پارچه و پشم نیز مصرف دارد. ترکیبات فنولی 6 رقم گردوی فرانکت، ماربوت، مایت، ملنایز، لارا و پارازین در شمال پرتغال مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان دادکه در عصاره کلروفورمی برگ هاي تازه، ترکیب فنولی ژوگلون وجود داشت اما در عصاره برگ هاي خشک شده، ژوگلون یافت نشد.

گیاه شناسی گردو

الف) سيستم ريشه اي گردو: ريشه گردو مانند بيشتر دولپه اي ها (Dicotyledons ) ريشه راست  است، در سيستم ریشه راست، گياه داراي يک ريشه اصلي است که در روي آن چند ريشه فرعي  توليد مي شوند. بذر گردو که رویش می یابد، اولین عضوی كه بر روی پوست ظاهر می شود، راس ساقه است كه ریشه چه  نامیده می شود. ریشه چه در اثر طویل شدن محور زیر لپه ای  و امتداد آن، ریشه اولیه  یا ریشه های اصلی گردو را به وجود می آورد.  

 از ریشه های اصلی، ریشه های فرعی بوجود می آیند. روی ریشه های فرعی، ریشه های افشان قرار می گیرند. در نوک ریشه های افشان جوان و کمی بالاتر از کلاهک ریشه، تارهای کشنده قرار می گیرند. تارهای کشنده، زایده های اپیدرمی هستند و از تک سلول های کشیده و طویل که دارای واکوئل بزرگ می باشند به وجود می آیند. جذب آب و مواد غذایی بوسیله تارهای کشنده است. گسترش عرضی و عمقی ریشه درختان میوه در خاک به رشد ریشه های فرعی، میزان رطوبت خاک، نوع بافت خاک، مواد غذایی خاک و نوع پایه بستگی دارد. رشد عرضی ریشه ها معمولا در حدود سایه انداز درخت است. ریشه هایی که نزدیک سطح خاک رشد می کنند به علت رسیدن اکسیژن کافی، فعال تر و در جذب مواد غذایی نقش مهمی دارند. ریشه های اصلی گردو تا عمق دو تا سه متری خاک گسترش می یابند. ریشه های عمودی در جذب آب و برخی مواد کم مصرف نقش دارند.

 ب) تنه درختان گردو : شکل تنه صاف یا فلسی و شیار دار و رنگ آن نقره ای یا خاکستری می باشد. اندازه و دوره تنه درختان با توجه به سن، نوع رقم و مدیریت نگهداری آن ها متفاوت می باشند. اندازه گیری تنه تعدادی از درختان نشان داد که طول ارتفاع تنه از 2 تا 27 متر و دور تنه آن ها از 52 تا 175 سانتیمتر متغیر می باشد.

ج) برگ گردو: برگ های گردو پهن، مرکب شانه اي فرد، بدون گوشوارك، دارای 9 تا 11 برگچه با پرزهاي غده اي و کناره ی صاف هستند.

د) گل : درخت گردو از نظر جنسیت گل، گیاهی یک پایه است و گل های نر و ماده روی یک درخت قرار دارند. جوانه های گل نر مخروطی و فلس دار و روی شاخه های سال قبل تولید می شوند.گل های نر (شاتون ها ) هنگام شکفتن رشد می کنند و به صورت گل آذین سنبله ای نمایان می گردند. طول شاتون از 8 تا 10 سانتی متر است،  گل های ماده به صورت تکی، دو تایی، سه تایی و خوشه ای روی شاخه های سال جاری تولید می شوند. جوانه های گل ماده تخت مدور و پوشیده از فلس هستند. گل های ماده دو برگچه ای و دارای دو کلاله جدا از هم می باشند. در زمان باز شدن  گل ها، کلاله رنگی آن ها مشخص می باشد.

ه) میوه : میوه گردو به صورت شفت و به شکل تقریباً مدور است که برون بر و میان بر گوشتی و آبدار آن پوست سبز میوه را تشکیل می دهند. پوست سبز میوه گردو، تـلخ است و در هنگام رسیدن میوه از آن جـدا می شود. پوست چـوبی میوه ( درون بر سخت ) مغز را در بر می گیرد. ضخامت پوست چوبی میوه در ارقام و ژنوتیپ های گردو متغیر است. اندازه گیری ضخامت پوست چوبی میوه در بررسی ژنوتیپ های گردوی استان همدان با کولیس انجام گرفت که  در گردوی پوست کاغذي  از 4/0 -5/0 میلیمتر، در گردوی پوست متوسط ( نیمه کاغذی ) از 9/0 - 1 میلی متر و در پوست کلفت  و سخت ، 2/1 – 4/1 میلیمتر می باشند.

و) مغز گردو: در فضاي داخلی میوه، مغز دو لپه ای وجود دارد. هر لپه مغز توسط شیار ناقصی به دو قسمت تقسیم می شود. مغزهاي میوه گردو بدون آلبومن و دارای روغن می باشند. مقدار روغن مغز گردو با توجه به رقم، محل رشد و مقدار آبیاري درختان بین 52 تا 70 درصد تغییر می کند. در بین دو لپه مغز، دیواره غضروفی چوبی ناقصی وجود دارد و آن را به دو قسمت تقسیم کرده است. ضخامت این دیواره چوبی در رقم ها وتیپ های مختلف گردو با هم تفاوت دارد.

ارقام گردو

 هفت رقم گردوی روند د مونتیگنات (Montignat de Ronde)، چندلر (Chandler)، لارا (Lara)، پدرو (Pedro)، هارتلی ( Hartley )، فرانکت (Franquette)، وینا (Vina) و سر (Serr) وارد کشور شده و مورد بررسی قرار گرفتند که رقم چندلر به دلیل عملکرد بالا ( میوه سبز 6652 و میوه خشک 1576 کیلو گرم در هکتار)، کیـفیـت میوه، دیر گلدهی و گیـرایی بالای پیونـدک ( 95 درصد ) و جمال به عنوان اولین رقم گردوی ایرانی معرفی می شوند.

اندام های گردو به ترتیب؛ سیستم ریشه اصلی، فرعی، افشان، تنه درخت، برگ، شاتون های گل نر، کلاله گل ماده، میوه با پوست سبز، مغز گردو، میوه خشک گردو و دیواره غضروفی چوبی بین دو لپه مغز است.

انتهای پیام/