«علیرضا علی صوفی» در گفت و گو با خبرنگار رودآور گفت: شکل گیری جنبش ملی ایران در سال های پس از جنگ جهانی دوم به رهبری دکتر مصدق ناظر به مقابله با سلطه خارجی استعمار انگلیس در ایران بود که با قیام 30 تیر سال 1331 به رهبری آیت الله کاشانی متعاقب با استعفای تاکتیکی مصدق در 25 تیر از نخست وزیری به اوج خود رسید، به طوری که ملی شدن نفت در 29 اسفند نماد مبارزه و پیروزی بر استعمار تلقی می شود و قیام 30 تیر را نیز می توان سمبل مبارزه با استبداد از سوی جنبش ملی ایران قلمداد کرد.

وی اظهار کرد: درباره سقوط نهضت ملی ایران با توجه به پیچیدگی تحولات سیاسی مربوط به آن قرائت های مختلفی و حتی متضادی از سوی منابع متعدد مطرح شده است که هر یک به برجسته کردن سهم عوامل خاصی در این رابطه می پردازد و سایر عوامل خارجی یا داخلی را کمرنگ و یا نادیده می گیرد.

این کارشناس حوزه تاریخ معاصر کشورمان افزود: مهمترین قرائت سنتی حاکم در مورد کودتا که در منابع مختلف داخلی و خارجی تکرار شده، این است که دولت انگلستان به دنبال خلع ید شدن از ایران موفق شد با تبلیغ اندیشه ترس از سلطه کمونیسم و شوروی در ایران، امریکا را در سرنگونی دکتر مصدق و نهضت ملی ایران با خود همراه سازد.

صوفی عنوان کرد: در واکنش به چنین قرائتی یرواند آبراهامیان در کتابی با عنوان کودتا این تحلیل را به چالشی اساسی می کشاند و با استناد به اسناد تازه ای تمام مراحل مذاکره با دولت مصدق را مستمسکی برای فشار بیشتر و فراهم ساختن شرایط داخلی و خارجی برای سقوط نهضت قلمداد می کند و معتقد است که هیچ راه حلی به جز سلطه قبلی مورد نظر انگلیس نبود و سیاست ترس از کمونیسم صرفا یک بهانه بود.

وی تصریح کرد: در واقع کودتا دو مرحله داشت که نخستین آن جنبه شبه قانونی داشته و در 25 مرداد با فرمان عزل مصدق از نخست وزیری از سوی شاه صورت گرفت که به شکست انجامید و منجر به فرار شاه از کشور شد و دومین مرحله آن در 28 مرداد 1332 با مشارکت امریکا، انگلستان و عناصر داخلی به طور کامل جنبه نظامی داشت و با دستگیری مصدق و شکست نهضت به پایان رسید.

مدیر دانشگاه فرهنگیان استان همدان در ادامه افزود: در نتیجه می توان گفت با توجه به مطالبه شناسی نهضت نقش سه عنصر اساسی در کودتای 28 مرداد سال 32 را نمی توان نادیده گرفت، نخست انگلستان، دوم عناصر ارتجاع داخلی و سوم امریکا، که هر کدام اهداف خاصی را دنبال می کردند.

فاطمه زنگنه

انتهای پیام/